تحریم‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران گذاشته‌اند و یکی از بخش‌هایی که به شدت از این وضعیت متأثر شده، صنعت حمل‌ونقل و به‌ویژه باربری است. از کاهش واردات و صادرات گرفته تا گرانی قطعات خودروهای سنگین، تحریم‌ها باعث شده‌اند هزینه‌های حمل‌ونقل افزایش یابد و حاشیه سود شرکت‌های باربری کاهش یابد. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف تأثیر تحریم بر باربری ایران پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم با نگاه تحلیلی، راهکارهایی برای کاهش اثرات منفی این بحران ارائه دهیم.
تأثیر تحریم بر واردات قطعات یدکی خودروهای سنگین
یکی از اولین آثار تأثیر تحریم بر باربری، کاهش شدید واردات قطعات یدکی موردنیاز برای کامیون‌ها، تریلی‌ها و خاورها بود. بسیاری از برندهای معتبر جهانی به دلیل تحریم دیگر با ایران همکاری نمی‌کنند و این موضوع باعث شده قطعات اورجینال کمیاب و گران‌قیمت شوند. همین امر موجب شده که نگهداری و تعمیر خودروهای باربری هزینه‌بر شود و برخی از کامیون‌داران ناچار به استفاده از قطعات بی‌کیفیت چینی یا دست‌دوم شوند.
افزایش قیمت لاستیک و تأثیر آن بر نرخ کرایه
لاستیک یکی از اقلام اساسی برای ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای است و تحریم باعث افزایش قیمت آن شده است. بسیاری از لاستیک‌های خارجی به دلیل تحریم وارد نمی‌شوند یا با قیمت چند برابری به دست رانندگان می‌رسند. این افزایش قیمت به‌طور مستقیم روی کرایه حمل‌ونقل تأثیر می‌گذارد و موجب نارضایتی هم رانندگان و هم مشتریان شده است.
کاهش تردد ناوگان حمل‌ونقل بین‌المللی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های آسیب‌دیده در باربری، حمل‌ونقل بین‌المللی است. بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقل که در زمینه صادرات و واردات فعالیت می‌کردند، با کاهش شدید سفارش‌ها مواجه شدند. همچنین، برخی مرزهای زمینی و بنادر به دلیل تحریم با محدودیت‌های گمرکی یا بانکی روبرو هستند که موجب کندی فرایند حمل بار و افزایش هزینه‌ها شده است.
افزایش قیمت سوخت و تأثیر آن بر صنعت باربری
در شرایط تحریم، افزایش هزینه‌های دولت و کاهش درآمدهای ارزی موجب حذف یا کاهش یارانه‌ها شده و این موضوع به افزایش قیمت سوخت منجر شده است. اگرچه قیمت گازوئیل برای ناوگان عمومی کمتر از نرخ آزاد است، اما در نبود تخصیص کافی سهمیه سوخت، رانندگان مجبور به خرید آزاد هستند که هزینه سنگینی به آنان تحمیل می‌کند.
افزایش هزینه نگهداری ناوگان فرسوده
به دلیل محدودیت واردات خودروهای سنگین و نبود سرمایه‌گذاری برای نوسازی ناوگان، بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقل مجبورند با کامیون‌های قدیمی فعالیت کنند. این خودروها مستعد خرابی هستند و مصرف سوخت بالاتری دارند. تحریم‌ها با دشوار کردن تأمین قطعات، هزینه‌های نگهداری این ناوگان فرسوده را چند برابر کرده‌اند.
تأثیر تحریم بر صادرات کالاهای غیرنفتی و باربری صادراتی
تحریم‌ها تنها حوزه نفت و انرژی را هدف قرار ندادند، بلکه صادرات بسیاری از محصولات غیرنفتی مانند مصالح ساختمانی، مواد غذایی، محصولات کشاورزی و صنعتی نیز با مشکل مواجه شده است. این امر باعث کاهش حجم بار صادراتی و در نتیجه کاهش درآمد شرکت‌های باربری فعال در حوزه صادرات شده است.
مشکل نقل و انتقال پول و دریافت کرایه‌های ارزی
تحریم‌های بانکی باعث شده شرکت‌های ایرانی نتوانند مبادلات ارزی با کشورهای خارجی داشته باشند. این موضوع به‌ویژه برای باربری‌های بین‌المللی دردسرساز بوده و دریافت کرایه‌های ارزی از مشتریان خارجی را دشوار یا غیرممکن کرده است. برخی شرکت‌ها ناچار به دریافت کرایه با ارز دیجیتال یا به واسطه کشورهای ثالث شده‌اند.
افزایش نرخ بیمه و شرایط تأثیر تحریم بر باربری
بیمه یکی از ارکان مهم حمل‌ونقل بین‌المللی است. بسیاری از شرکت‌های بیمه خارجی به دلیل تحریم همکاری خود را با ناوگان ایرانی قطع کرده‌اند. همین موضوع باعث شده شرکت‌های داخلی با ریسک بیشتر و پوشش‌های محدودتری بار را بیمه کنند. این افزایش ریسک در نهایت موجب افزایش قیمت تمام‌شده باربری شده است.
افت کیفیت خدمات باربری به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری
شرکت‌های حمل‌ونقل برای حفظ کیفیت خدمات نیاز به سرمایه‌گذاری در ناوگان، نیروی انسانی، زیرساخت و فناوری دارند. اما تحریم‌ها با کاهش سوددهی و افزایش هزینه‌ها، موجب شده که بسیاری از شرکت‌ها توان سرمایه‌گذاری نداشته باشند و در نتیجه کیفیت خدمات کاهش یافته است.
افزایش قاچاق سوخت و بارهای غیرمجاز
یکی از پیامدهای ناخواسته تحریم، گسترش پدیده قاچاق در حوزه حمل‌ونقل است. برخی رانندگان به دلیل مشکلات معیشتی و هزینه‌های بالا، به جابجایی بارهای غیرمجاز یا قاچاق سوخت روی آورده‌اند. این موضوع نه‌تنها چالش‌های امنیتی ایجاد کرده، بلکه اعتبار شرکت‌های قانونی را نیز زیر سؤال برده است.
تغییر مسیرهای باربری و استفاده از راه‌های پرریسک
بسته شدن برخی مرزها و محدودیت‌های بانکی باعث شده شرکت‌های باربری مجبور شوند از مسیرهای جایگزین و طولانی‌تر برای صادرات و واردات استفاده کنند. این تغییر مسیرها معمولاً ناایمن‌تر، گران‌تر و زمان‌برتر هستند که کارایی حمل‌ونقل را کاهش داده و سودآوری را پایین می‌آورند.
کاهش تقاضای بازار داخلی برای خدمات باربری
با کاهش تولید کارخانه‌ها و افت تقاضای عمومی در جامعه، نیاز به جابه‌جایی کالا در داخل کشور نیز کاهش یافته است. این افت تقاضا باعث شده که رقابت بین شرکت‌های باربری شدیدتر شود و برخی از آن‌ها مجبور به کاهش قیمت خدمات یا تعطیلی کامل شوند.
رکود اقتصادی و اثر دومینویی بر باربری
رکود اقتصادی حاصل از تحریم مانند یک اثر دومینو، کل زنجیره عرضه و حمل‌ونقل را تحت تأثیر قرار داده است. از کارخانه‌ها تا فروشگاه‌ها و مصرف‌کنندگان نهایی، کاهش گردش مالی موجب کاهش تولید و در نتیجه کاهش نیاز به حمل بار شده است. باربری به عنوان یکی از آخرین حلقه‌های این زنجیره بیشترین آسیب را دیده است.
افزایش مهاجرت رانندگان حرفه‌ای به مشاغل دیگر
کاهش درآمد، فشارهای معیشتی و نبود امنیت شغلی موجب شده بسیاری از رانندگان حرفه‌ای شغل خود را رها کرده و به مشاغل دیگر روی آورند. این کمبود نیروی انسانی حرفه‌ای، کیفیت حمل‌ونقل و سطح خدمات شرکت‌های باربری را پایین آورده و در برخی موارد موجب تأخیرهای متعدد شده است.
راهکارهای کاهش تأثیر تحریم بر صنعت باربری
با وجود تمام مشکلات، راهکارهایی برای کاهش اثرات تحریم بر باربری وجود دارد. از جمله این راهکارها می‌توان به توسعه حمل‌ونقل ریلی، حمایت دولتی از نوسازی ناوگان، راه‌اندازی مراکز تعمیر و تأمین قطعات در داخل کشور، تسهیل فرآیندهای بیمه و مالیات، و تشویق به استفاده از فناوری‌های دیجیتال در باربری اشاره کرد. همچنین توسعه تجارت با کشورهای همسایه و بازارهای منطقه‌ای می‌تواند بخشی از فشار تحریم‌ها را کاهش دهد.
همچنین بخوانید:
